سیم ابزاری است برای انتقال جریان الکتریسته؛ سیم‌های برق از دو قسمت هادی و قسمت عایق تشکیل شده‌اند؛ قسمت هادی سیم‌ها عموما از جنس مس، آلومینیوم یا رساناهای دیگر ساخته می‌شود و قسمت عایق سیم‌ها هم از جنس لاستیک، فایبرگلاس یا سیلیکون و غیره ساخته می‌شود.
از انواع سیم‌های موجود در بازار می‌توان به سیم‌های افشان، مفتولی، کواکسیال، لاکی و غیره اشاره کرد. ضمنا این سیم‌های نامبرده ممکن است از جنس سیم‌های نسوز یا کابل‌های نسوز باشند که به دلیل نوع روکش عایق خود که غالبا از جنس سیلیکون است در مقابل حرارت و آتش سوزی مقاوم هستند.
سیم‌ها یا کابل‌های سیلیکونی در صنعت اعلام حریق بسیار مورد استفاده قرار گرفته‌اند؛ البته ما در این مقاله از حواشی گذر می‌کنیم و قصد داریم فقط به معرفی سیم لاکی و انواع یا کاربردهای آن بپردازیم.
سیم لاکی چیست؟
سیم لاکی یا لاک سیم نوعی سیم برق است؛ که عموما مثل تمامی سیم‌های دیگر موجود در صنعت برق؛ قسمت هادی یا رسانای آن از جنس مس یا آلومینیوم بوده و روی خود این قسمت رسانا یک لایه بسیارظریف از جنس لاک قرار داده شده است که به مانند عایق عمل می‌کند.
در صنعت الکتریسته به این سیم‌های لاکی؛ سیم لعابدار هم گفته می‌شود. این سیم‌های لاکی در اثر برخورد و تماس با هم به دلیل وجود این لایه عایق مانند؛ هیچ‌گاه دچار انفجار یا جرقه و مشکلات آتش‌سوزی نخواهند شد.
🔶🔶🔶 کابل نسوز سیلیکونی 🔶🔶🔶
سیم لاکی به دلیل لایه نازک عایق مانند روی سیم که بسیار ظریف است؛ جا و فضای کمتری را در مقایسه با سیم‌های معمولی اشغال می‌کند. پلاستیک سیم‌های معمولی در اثر گرم شدن ممکن است ذوب شوند ولی در سیم‌های لاکی این اتفاق نمی افتد؛ زیرا که مقاومت و قدرت تحمل سیم‌های لاکی در برابر حرارت و گرما بیشتر است.
این مزیت در سیم‌های لاکی آن‌ها را به یکی از پر مصرف‌ترین سیم‌ها در صنعت برق تبدیل ساخته است. بنابراین از عمده‌ترین مزایای سیم‌های لاکی می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
- مقاومت در برابر حرارت و گرما
- کم جا گیر بودن
- لحیم پذیر بودن به دلیل سطح عایق روی سیم
- سبک وزن بودن به خصوص سیم‌های لاکی دارای هادی آلومینیومی
سیم‌های لاکی بر اساس نوع کاربری خود دارای یک تا سه نوع پوشش لاک هستند. ضخامت لاک سیم در واقع به این صورت قابل محاسبه است؛ که قطر سیم لاکی را از قطر هادی داخلی آن کم کنیم.
در بازار مصرف نوعی از سیم‌های لاکی موجود هستند که از دوبار روکش لاک بر روی هادی آن‌ها استفاده شده است که به این مدل از سیم‌های لاکی؛ سیم دو لاک گفته می‌شود.
همچنین بایستی به این نکته توجه داشت که ضخامت لاک موجود بر روی هادی سیم؛ در صنعت برق تحت استانداردهای خاصی است که کاربری و محل استفاده از سیم‌ها؛ آن‌را مشخص می‌کند. ضمنا به جهت اندازه‌گیری میزان کاربرد و توانایی سیم‌های لاکی از آزمون‌های مختلفی تحت عنوان آزمون‌های حرارتی و برودتی، آزمون‌های شیمیایی، آزمون‌های ابعادی، آزمون‌های الکتریکی و نهایتا از آزمون‌های مکانیکی استفاده می‌گردد.
رنگ لاک سیم‌ها ممکن است متفاوت باشد که بسته به نوع لاک مصرفی یا تنظیمات دستگاه لاک زنی؛ این رنگ ممکن است تیره یا روشن شود و رنگ لاک ارتباطی با کیفیت نوع سیم ندارد.
انواع سیم لاکی
سیم‌های لاکی بر اساس سطح مقطع، قطر، درجه حرارت و میزان عایق بودن سیم‌ها طبقه بندی می‌شوند.در واقع این مدل از سیم‌ها با ضخامت‌های مختلف و با کاربری‌های متعدد به شکل قرقره در بازار عرضه شده‌اند. انواع مختلفی از سیم‌های لاکی بر اساس طبقه بندی ذیل دسته بندی می‌شوند:
- سطح مقطع سیم لاکی: از این منظر دو نوع سیم گرد و تخت لاکی وجود دارد؛ که در مدل سیم‌های تخت؛ فضای خالی بین لایه‌ها حذف شده و ضریب جای‌گیری سیم افزایش می‌یابد. همچنین سطوح مقطع سیم‌های لاکی دارای تنوع‌های زیادی در بازار است؛ معمولا از 0.06 تا 6 میلی متر در بازار مصرف وارد شده‌اند، در مورد انتخاب سیم؛ بایستی به میزان جریان ورودی از سیم دقت کرد و بر اساس آن سطح مقطع یا ضخامت سیم مورد استفاده را انتخاب کرد.
- قطر سیم لاکی: در سیم‌ها ولتاژ شکست سیم بستگی به ضخامت پوشش سیم دارد که شامل 3 نوع درجه 1، درجه 2، درجه 3، است؛ بر این اساس در سیم‌های با درجه ضخامت بیشتر؛ عایق ضخیم‌تر است و ولتاژ شکست سیم افزایش می‌یابد.
- درجه بندی حرارتی سیم لاکی: عموما در دماهای پایین طول عمر سیم بیشتر است؛ ولی هر چقدر دما بالاتر رود میزان عمر سیم کم‌تر می‌شود؛ کلاس حرارتی سیم نشان دهنده درجه حرارتی است که در آن سیم لاکی می‌تواند به میزان 20 هزار ساعت عمر داشته باشد. بنابراین به هنگام تهیه و خریداری این نوع از سیم‌ها بایستی با توجه به نوع کاربرد سیم و همین‌طور میزان درجه حرارتی که سیم قادر به تحمل آن است؛ اقدام به خریداری کرد، یعنی باید کلاس حرارتی سیم با کاربری سیم تطابق داشته باشد.
🔶🔶🔶 کابل قدرت 🔶🔶🔶
کاربرد سیم لاکی
از سیم‌های لاکی به طور گسترده‌ای در سیم پیچی‌های موتورهای الکتریکی، ترانسفورماتورها، القاگرها و بلندگوها استفاده می‌شود. به واسطه نوع کاربری؛ این سیم‌ها به سیم ترانس هم معروف هستند.
در واقع در هر جایی که لازم است نیروی الکتریکی به نیروی مکانیکی تبدیل شود یا برعکس؛ نیاز به استفاده از سیم‌های لاکی واجب می‌گردد؛ علاوه بر کاربری‌های گفته شده از این سیم‌ها در ماشین‌های صنعتی، گوشی‌ها و مولدهای جریان برق هم استفاده می‌شود.
همان‌طور که پیش‌تر هم اشاره شد؛ علت استفاده از این سیم‌ها در سیم‌پیچی‌های ترانس‌ها و موتورها به دلیل حجم نازک عایق روی سطح آن‌هاست ؛ که مانع از بروز اتصالات می‌شود. در زمان‌های گذشته برای عایق کردن این سیم‌ها از موادی مثل پنبه، کاغذ یا ابریشم استفاده می‌شد که میزان تحمل درجه حرارت این سیم‌های لاکی قدیمی خیلی بالا نبود و فقط قادر به تحمل دمایی تا حدود کمی بیش از 100 درجه سانتی گراد بودند؛ اما امروزه استفاده از لاک در صنعت عایق سازی این سیم‌ها؛ میزان تحمل دمایی آن‌ها را بالاتر برده است.
از سیم‌های لاکی در ترانس‌ها یا موتورهای الکتریکی که وظیفه تولید جریان الکترومغناطیسی را بر عهده دارند استفاده می‌شود؛ برای تولید این جریان می‌توان به راحتی و با سهولت از سیم‌های لاکی پیچیده شده به دور هم و در مقادیر زیاد استفاده کرد؛ بدون این‌که این تماس‌های بین سیم‌ها خطر آفرین باشد.
منتشر شده در تاریخ 5 بهمن 1401
